Kayıtlı olan ekonominin ve vergi adaletinin temel olarak sarsılması ile birlikte istikrarı bozmakta olan olguya kayıt dışı ekonomi adı verilmektedir. Kayıt dışı ekonominin ortaya çıkmasının en büyük sebepleri arasında insanların ihtiyaçlarının sınırsız olması ve kaynakların ise sınırlı olmasıdır. Vergiye yükümlü olanlar daha fazla gelir elde ederek daha çok servet sahibi olmak istemelerinden dolayı kazançlarını devlet ile paylaşmaktan yana olmazlar. Kayıt altına girdikten itibaren vergi yükümlülükleri daha çok artacağından dolayı harcamalar ve tasarruflar azalır. Sağlıklı olarak sosyal, siyasal ve ekonomik olarak bir düzenin sağlanabilmesi adına toplum ferdi olarak yasadışı yollardan elde edilmekte olan gelirin ekonomi içerisindeki payın mümkün olduğu kadar alt düzeylere çekilmesidir. Bilindiği gibi ekonomik ve mali göstergeler bireyler ve şirketler adına büyük önem taşımakta ise devle adına da o kadar önem arz etmektedir.
Zira devletler ailesinde ekonomik olarak mali durum olumlu bir biçimde seyir etmiyorsa içerde ve dışarda itibar olmaz. Bu belirli bir süreden sonra ise bağımsızlığa gölge düşürecek nitelikte olabilir. Dünya üzerinde yön vermekte olan ülkeler bu konuda ise başarılı olmaktadırlar. Kayıt dışı ekonomi; kayıtta olan ekonomiye ve vergi adaletine gölge düşüren bir olgudur. Kayıt dışı işlemler sebebi ile ödenmeyen vergiler sonucunda bütçe açığı ortaya çıkmaktadır. Açığı kapatabilmek adına ise devlet enflasyon pahasına olsun borçlanmaya ya da para basmaya kadar gidebilmektedir. Borçların artması ise faiz oranlarının yükselmesi ile birlikte borç yükünü giderek sürdürülemez bir hale gelmesine sebep olacaktır. Ortaya vergi eşitsizliği de çıkacaktır.
Devlete vergi borcunun ödenmemesi ile birlikte kayıt dışı ekonomide üretilmekte olan mal ve hizmet maliyetleri kayıtlı ekonomiye göre daha düşük olmakta ve bu durum ise kayıtlı mükelleflerin aleyhine bir durum olarak ortaya haksız rekabet çıkmaktadır. Bu durumda kayıt dışı ekonomi ile birlikte sermayenin vergi yükünün göreceli bir şekilde düşük olduğu ve makroekonomik açıdan büyümenin yüksek olmayan alanlara kaymasına neden olmaktadır.
Kayıt dışı ekonominin zararları ile birlikte üzerinde durulmakta olan başka bir konu ise olayın ahlaki boyutudur. Kayıt dışı ekonomi devlete karşı bir başkaldırı yaratmakta, ahlaki değerleri zedelemekte, enflasyonun ve işsizliğin artmasına sebep olmakta, yatırım ve üretimin azalmasına neden olmaktadır. Bütün bunlar ile birlikte sosyal barış bozulmakta ve suç oranlarında bir artış meydana gelmektedir. Vergi kaçırılmasının hoşgörü ile karşılanması sonucunda ise toplamdaki suç ve suçlu anlayışı değişmekte ve sonucunda ise toplumsal ahlak düzeninde bozulmalar ortaya çıkmaktadır. Olayın başka bir boyutu ise güven unsurudur. Kayıt dışı ekonomi istatistiki yöntemler ile birlikte milli gelirin hesaplamalarına katılmayan bir faaliyet olduğundan dolayı kayıtlı olan ekonominin belirlemiş olduğu ekonomik göstergelere karşı ise bir güvensizlik ortamı yaratmaktadır. Enflasyon, işsizlik ve büyüme oranları gibi istatistiki değerlerde farklılıklar meydana gelmektedir. Kayıt dışı ekonomi sonuç olarak ekonomik krize sebep olmaktadır.
Kayıt dışı ekonomide iş kesitlere ayrılmaktadır. İşletmeler küçülerek iş yerlerin küçülmesi, işçi sayısında azalmaya sebep olarak sendikaların gereksinimlerini ortadan kaldırmaktadır. İşçilerin daralmakta olan iş sahalarına iş bulma tesellisi ise pazarlık güçlerini kırmaktadır.
Kayıt dışı ekonomiyi ortaya çıkarmakta olan unsurların ortadan kaldırılması halinde kayıt dışı ekonomi de artık kayıt altında olacaktır. Kayıt dışı ekonomi önlemek adına kısa vadeli tedbirler almak yerine uzun vadeli tedbirlerin alınması daha doğru olacaktır. Ülkemizde kayıt dışı ekonomi sebep olan unsurların detaylı bir şekilde tespit edilmesi için caydırıcı olarak yasal düzenlemeler yapılmalıdır.
YORUM GÖNDER